सिंहदरबार, जुन त्यतिबेला एसियाका सबैभन्दा ठूला भवनहरूमध्ये एक थियो, चन्द्रशमशेरले १९५९ मा बनाएका थिए। यसको लागत २५ लाख रुपैयाँ मात्र थियो र पछि नेपाल सरकारलाई हस्तान्तरण गरियो। त्यसपछि, यो केन्द्रीय सरकारको मुख्य कार्यालय, नेपाल प्रशासनको मुटु बन्यो।
तर, १९७३ जुलाई ९ मा एउटा ठूलो आगलागी भयो। आगो चाँडै भवनको उत्तर, दक्षिण र पश्चिम भागमा फैलियो। सिंहदरबारको करिब ७०% भाग ध्वस्त भयो, करिब २० जनाको मृत्यु भयो र धेरै महत्त्वपूर्ण कागजात तथा सन्धिहरू जलेर नष्ट भए। आगलागीको कारण पछि सर्ट सर्किट भएको पत्ता लाग्यो। केही दिनपछि, १९७३ जुलाई १६ मा प्रधानमन्त्री कीर्तिनिधि बिष्टले नैतिक जिम्मेवारी लिँदै राजीनामा दिए। सौभाग्यवश, केही मौलिक नक्सा र भवनका अंशहरू जोगिए, जसले गर्दा सिंहदरबारलाई यसको मौलिक स्वरूपमा पुनर्निर्माण गर्न मद्दत पुग्यो।

२०२५ सेप्टेम्बर ८ मा फेरि एउटा ऐतिहासिक घटना हुन पुग्यो। नेपालका जेन-Z युवाहरूको नेतृत्वमा माइतीघर मण्डलामा एउटा शान्ति पूर्ण र शक्तिशाली आन्दोलन सुरु भयो।यसै गरि देशका विभिन्न ठाउँहरु (बुटवल, चितवन, बिराटनगर, दाङ, बिरगंज लगायत) जहाँ देश भक्तिका गीतहरु जस्तै “यहाँ देश को छ चिन्ता”, “रातो र चन्द्र सुर्य”, “नेपाली हामी रहुला कहाँ” लगाएतका गानाहरु बाट अत्यन्तै उत्साहका साथ सुरु भएको आन्दोलनको मागहरू यस प्रकार स्पष्ट थिए:

भ्रष्टाचारको अन्त्य गर्नु
राजनैतिक पार्टीका नेताहरूलाई जवाफदेही बनाउनु,
अवैध सम्पत्ति सार्वजनिक र पारदर्शी बनाउनु

तर, शान्तिपूर्ण, भ्रस्टचार विरोधी प्रदर्शन दुःखद घटनामा परिणत हुन पुग्यो। प्रहरीको बर्बरता र गृहमन्त्रीको असफलता तथा गैर-जिम्मेवारिताकै कारण राजिनमा दिए तर त्यहाँ १७ भन्दा बढी विद्यार्थी काठमाण्डौमा र सुनसरीमा २ जना लगाएत अन्य ठाउँहरुको भ्रस्त्रचार बिरुद्धको प्रदर्सनिमा धेरैले ज्यान गुमाए। नेपालका विभिन्न भागहरूमा थप मृत्युको खबर आयो। एउटा राम्रो र भ्रष्ट्राचार मुक्त नेपालको चाहना राख्दा हाम्रा भाइबहिनीहरू, साथीहरु, छोराछोरीहरूले ज्यानको आहुति दिनु परेकोमा सम्पूर्ण देशनै शोकमा डुब्यो।

सेप्टेम्बर ९ सम्म, विरोध प्रदर्शन अझ तीव्र भयो। क्रोधित भीडले भ्रष्ट नेताहरूको निजी घर र सम्पत्तिमा आक्रमण गर्न थाले। तर चाँडै, अवसरवादी र राजनीतिक एजेन्टहरूले यसको फाइदा उठाए। उनीहरूले आन्दोलनलाई अपहरण गरे, र त्यसपछि जे भयो त्यो जेन-Z का युवा बिद्यार्थी हरूले प्रदर्शन सुरु गर्दा कदापी आकलन गरेका या चाहेको थिएन।

१७९ वर्ष पुरानो इतिहास बोकेको भवन सिंहदरबार, संसद भवन, सर्वोच्च अदालत (जनताको आस्था र न्यायको मन्दिर), उच्च अदालत र जिल्ला अदालत, नेपाल राष्ट्र बैंक र अन्य धेरै ऐतिहासिक तथा राष्ट्रिय संस्थाहरू जलाइयो वा ध्वस्त गरियो। यो युवाहरूको वास्तविक लक्ष्य थिएन। तर, अराजकतामा न्याय र विनाशबीचको रेखा मेटियो।

यसपछि, ठूलो राजनीतिक उथलपुथल भयो। गृहमन्त्री, प्रधानमन्त्री, राष्ट्रपति र धेरै शीर्ष राजनीतिक व्यक्तिहरूले राजीनामा दिए। अहिले नेपालमा न राष्ट्रपति छन्, न प्रधानमन्त्री छन्, न गृहमन्त्री। देशलाई डोऱ्याउने कोही छैन। यो केवल राजनीतिक संकट होइन, यो राष्ट्रिय संकट हो।

राजनीतिक विश्लेषक भरत दाहालले चेतावनी दिएझैँ सांस्कृतिक, ऐतिहासिक र सरकारी स्थलहरूको यस स्तरको विनाश संयोग नहुन सक्छ। उनले यो गहिरो षड्यन्त्रको हिस्सा हुन सक्ने शंका व्यक्त गरेका छन्। वास्तविक विरोध प्रदर्शनलाई पर्दा पछाडिबाट हेरफेर गरी सकारात्मक कुरालाई खतरनाक बनाइएको हुन सक्छ।

विदेशी संलग्नताको पनि डर छ। केही मानिसहरूलाई लाग्छ कि भारतको सेना वा संयुक्त राष्ट्र संघको समर्थन प्राप्त बहुराष्ट्रिय सेना “शान्ति स्थापना” को बहानामा छिट्टै नेपाल प्रवेश गर्न सक्छ। तर इतिहासले हामीलाई बताउँछ कि सुडान वा लेबनानजस्ता देशहरूमा यस्ता सेनाहरू प्रवेश गरेपछि विरलै बाहिरिन्छन्। यी देशहरूले धेरै वर्षसम्म आफ्नो स्वतन्त्रता र नियन्त्रण गुमाउँछन्।

अहिले, यो देश राज्येबिहिनताको आवस्थामा छ। संवैधानिक प्रावधानहरू लागू गर्ने निकाय अब जीवित छैन। हामीले हाम्रो देश गुमायौं, र हामीले विधिको शासन गुमायौं। हामी हाल नेतृत्वविहीन, दिशाविहीन छौं। नेपाल एउटा खतरनाक मोडमा उभिएको छ।यस जटिल मोडमा, नेपाली सेना हाम्रो अन्तिम आशा हो। अन्य सबै प्रणाली या त ध्वस्त भएका छन् वा भ्रष्ट भएका छन्। यदि सेना पनि असफल भयो वा यसको दुरुपयोग भयो भने, नेपाल दशकौँ पछाडि धकेलिनेछ, सायद सधैँका लागि।

हामीले शाही नरसंहारपछि के भयो देख्यौं। तथाकथित “आदर्शवादी गणतन्त्र” ले प्रगतिभन्दा बढी क्षति कसरी पुर्यायो, त्यो पनि देख्यौं। हाल, एउटा ठुलो षड्यन्त्र भइरहेको छ, र हाम्रो नयाँ पुस्ता जेन-Z लाई राज्यविरुद्धको यस मौन आक्रमणमा प्रयोग गरिएको जस्तो आवस्था देखिन्छ।

यो केवल एउटा राय होइन, यो गहिरो अनुसन्धानको आवश्यकता भएको बिषय हो। यदि यही योजना सेनासम्म पुग्यो भने, हामी हाम्रो देश पूरै गुमाउनेछौं।

त्यसैले अब, पहिलेभन्दा बढी, हामी नेपाली सेना, हाम्रा संरक्षकहरूतर्फ फर्कन्छौं। हामी उनीहरूको शक्ति र अनुशासनमा विश्वास गर्छौं। हामी आशा गर्छौं कि उनीहरू यस जालमा पर्नेछैनन्।

तपाईँ के गर्न सक्नुहुन्छ?
आफनो घरमा सुरक्षित रहनुहोस्,
सचेत रहनुहोस्, आफ्नो नजिकै कुनै पनि संदिग्ध गतिविधिबारे रिपोर्ट गर्नुहोस्, गलत सूचनाको शिकार नहुनुहोस्, राष्ट्रिय संस्थाहरूको संग्रक्षणलाई समर्थन गर्नुहोस्।

हाम्रो मातृभूमिलाई अहिले आफ्ना सन्तानको आवस्यकता छ, हिंसाले होइन, एकता, सचेतना र साहसले।जेन-Z का युवाहरूलाई, यो देशलाई माया गर्ने हरेक नेपालीलाई, अब अगाडिको बाटो कठिन छ, तर आशा मर्नु भएन।

हामी हाम्रो भविष्यलाई षड्यन्त्रहरूमा समिल भएर वा भावनामा बहेर घर बाट निस्किएर राष्ट्रको पुन: निर्माण र अवस्था सुधार्न सहयोग गर्ने सोच्दा उल्टै हामीले समस्या श्रीजना गरिदिन पनि सक्कछौ तसर्थ मिलिटरी हरुलाई सहयोग गर्ने कम गरौ आसहजताको करण नबनौ।

देश हाम्रो हो र् हल हामीलाई सुरक्षा दिने जिम्मा आर्मी को हो यदि भोलिको दिनमा आवस्यक परे वहा हरुले नै सहयोग माग्नु हुनेछ र तब हामी निर्भिक खादा हुन पर्ने पनि हुन सक्छ तब सम्मलाई हामी मिलिटरी को सहयोगी बनेर साथ दिऔ।

कानून विद्यार्थी असमी खड्का
लुम्बिनी बौद्ध विश्व विद्यालय स्कुल अफ ल ।
जय देश, जय नेपाल आमा !!